sparkedukacja.pl » Standardy

Firma Spark wprowadza niniejsze Standardy Ochrony Małoletnich w celu zapewnienia dzieciom korzystającym zajęć edukacyjnych bezpiecznego środowiska, zorganizowanego z poszanowaniem ich praw i godności. Firma Spark zapewnia, że jej działalność jest zorganizowana tak, aby zapewnić dzieciom wolny dostęp do oferty edukacyjnej w sposób dla nich bezpieczny i komfortowy, wolny od zagrożeń i zachowań nieodpowiednich, w szczególności wolny od jakichkolwiek form przemocy i dyskryminacji.

Rozdział I. Postanowienia ogólne

§ 1 Słownik pojęć

Ilekroć w niniejszym dokumencie mowa o:

Spark – należy przez to rozumieć firmę "Spark Andrzej Kisilewicz" wpisaną jako jednoosobowa działalność gospodarcza do CEIDG, NIP 8961163693, REGON 542890066 z siedzibą we Wrocławiu przy ul. Fałata 6B, 51-630.
Małoletnim – należy przez to rozumieć każdą osobę do ukończenia 18 roku życia.
Pracowniku – należy przez to rozumieć każdą osobę bez względu na płeć, zatrudnioną lub współpracującą ze Spark, która z racji pełnionej funkcji lub wykonywanych zadań ma lub może mieć kontakt z małoletnimi.
Usługobiorcy – należy przez to rozumieć podmioty świadczące czynności na podstawie umów cywilnoprawnych i porozumień na rzecz Spark, w trakcie których mają lub mogą mieć kontakt z małoletnimi.
Rodzicu – należy przez to rozumieć przedstawiciela ustawowego małoletniego pozostającego pod ich władzą rodzicielską; jeżeli dziecko pozostaje pod władzą rodzicielską obojga rodziców, każde z nich może działać samodzielnie jako przedstawiciel ustawowy dziecka.
Opiekunie – należy przez to rozumieć opiekuna prawnego małoletniego, tj. osobę, która jest przedstawicielem ustawowym małoletniego, może dokonywać czynności prawnych w imieniu małoletniego i ma za zadanie chronić jego interesy prawne, osobiste i finansowe.
Przemocy fizycznej – należy przez to rozumieć każde celowe użycie siły fizycznej skierowane przeciwko innej osobie, mające na celu przekroczenie jej granicy ciała, w szczególności bicie, popychanie, szarpanie.
Przemocy psychicznej – należy przez to rozumieć powtarzający się wzorzec zachowania w stosunku do małoletniego, mającego na celu wywołanie u niego pogorszenia samopoczucia/samooceny, spowodowanie poczucia zagrożenia, w szczególności zachowanie polegające na wyśmiewaniu małoletniego, karanie przez odmowę szacunku/zainteresowania, stała krytyka, izolacja społeczna, degradacja werbalna (wyzywanie, poniżanie, upokarzanie, zawstydzanie), stosowanie gróźb.
Przemocy seksualnej – należy przez to rozumieć każdą formę zaangażowania innej osoby w aktywność seksualną, na którą nie wyraża ona zgody lub nie jest w stanie w pełni zrozumieć i wyrazić udzielić świadomej zgody.
Przemocy domowej – należy przez to rozumieć jednorazowe albo powtarzające się umyślne działanie lub zaniechanie naruszające prawa lub dobra osobiste członków rodziny, a także innych osób wspólnie zamieszkujących lub gospodarujących, w szczególności narażające te osoby na niebezpieczeństwo utraty życia, zdrowia, naruszające ich godność, nietykalność cielesną, wolność, w tym seksualną, powodujące szkody na ich zdrowiu fizycznym lub psychicznym, a także wywołujące cierpienie i krzywdy moralne u osób dotkniętych przemocą.
Standardy – należy przez to rozumieć niniejszy dokument

§ 2 Stosowanie standardów

Pracownicy/usługobiorcy realizują zasady ochrony małoletnich w ramach obowiązującego prawa, przepisów wewnętrznych organizacji oraz swoich kompetencji.
Zasady bezpiecznych relacji pracowników i usługobiorców z małoletnimi, określone przez Standardy, obowiązują wszystkich pracowników, usługobiorców a także każdą dorosłą osobę mającą kontakt z małoletnimi korzystającymi z usług Spark lub znajdującymi się pod opieką pracowników/usługobiorców Spark, jeśli kontakt ten odbywa się za zgodą Spark i/lub podczas jej zajęć.
Rekrutacja pracowników i usługobiorców odbywa się z uwzględnieniem zasad określonych w Standardach, w szczególności w przypadku pracowników mających bezpośredni kontakt z małoletnimi przeprowadza się weryfikację w Rejestrze Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym i Krajowym Rejestrze Karnym.

Rozdział II. Zasady bezpiecznych relacji pracowników Spark z małoletnimi

§ 3 Zasady relacji między pracownikiem/usługobiorcą a małoletnim

Pracownicy/usługobiorcy w relacjach z małoletnimi kierują się ich dobrem i działają w ich najlepszym interesie, z poszanowaniem ich godności i potrzeb.
Pracownicy/usługobiorcy traktują małoletnich z szacunkiem i cierpliwością.
Niedopuszczalne jest stosowanie wobec małoletnich jakichkolwiek form przemocy.
Pracownicy/usługobiorcy zobowiązani są do utrzymywania profesjonalnych relacj z małoletnimi przy zastosowaniu działań i komunikatów adekwatnych do sytuacji, wieku małoletniego i jego stopnia rozwoju.
Małoletni ma prawo do uzyskania informacji o osobie, której może zgłosić niewłaściwe zachowanie oraz ma prawo oczekiwać odpowiedniej reakcji na zgłoszenie.
Pracownicy/usługobiorcy będą informować małoletnich o formach zgłaszania sytuacji, w których czują się niekomfortowo.
Pracownicy/usługobiorcy są zobowiązani do wysłuchania małoletniego lub wskazania osoby, z którą mogą porozmawiać celem uzyskania pomocy lub podjęcia reakcji na niewłaściwe zachowanie.

§ 4 Zasady komunikacji między pracownikiem/usługobiorcą a małoletnim

Komunikacja między pracownikami/usługobiorcami a małoletnim powinna być prowadzona z zachowaniem szacunku, cierpliwości, uważności i zrozumienia.
Odpowiedzi i informacje udzielane małoletnim powinny być udzielane w sposób adekwatny do ich wieku i sytuacji.
Komunikacja z małoletnim powinna się odbywać w sposób, który nie będzie go zawstydzać, lekceważyć ani obrażać.
Pracownicy/usługobiorcy nie mogą krzyczeć na małoletniego, z wyjątkiem szczególnych przypadków wynikających z bezpieczeństwa małoletniego.
Pracownicy/usługobiorcy są zobowiązani do każdorazowego poinformowania małoletniego o decyzjach podejmowanych w stosunku do niego oraz wyjaśnienia mu ich podstaw. Podejmowanie decyzji dotyczących małoletniego powinno następować z poszanowaniem jego godności i w miarę możliwości uwzględniać jego oczekiwania.

§ 5 Prawo do prywatności małoletniego

Małoletni ma prawo do poszanowania prywatności. Pracownicy/usługobiorcy podejmują działania z uwzględnieniem tej zasady.
Pracownicy/usługobiorcy nie mogą ujawniać informacji wrażliwych dotyczących małoletniego osobom nieuprawnionym. Informacje wrażliwe obejmują wizerunek małoletniego, informacje o jego sytuacji rodzinnej, ekonomicznej, medycznej, opiekuńczej i prawnej.
Pracownicy/usługobiorcy nie mogą utrwalać wizerunku małoletnich (filmowanie, nagrywanie głosu, fotografowanie) dla potrzeb prywatnych. Dotyczy to także umożliwienia osobom trzecim utrwalenia wizerunków małoletnich. Utrwalanie wizerunku małoletnich jest możliwe wyłącznie na potrzeby Spark oraz za zgodą rodzica lub opiekuna, która jest udzielana w formie pisemnej. Pracownicy/usługobiorcy są zobowiązani każdorazowo do poinformowania rodzica lub opiekuna oraz małoletniego o celu utrwalenia wizerunku.

§ 6 Zakaz stosowania wobec małoletniego zachowań niedozwolonych

W obecności małoletnich zabronione są jakiekolwiek niestosowne zachowania, w szczególności używanie wulgarnych słów, gestów lub żartów, obraźliwe uwagi pod adresem małoletniego lub innych osób, nawiązywanie w wypowiedziach do aktywności lub atrakcyjności seksualnej, nadużywanie w stosunku do małoletniego władzy, używanie w stosunku do małoletniego jakiejkolwiek formy przemocy.
Zabronione jest krzywdzenie małoletnich w jakiejkolwiek formie. Przykładowe zachowania uznawane za krzywdzenie, symptomy występujące w przypadku krzywdzenia zawiera Załącznik nr 1 do Standardów.
Pracownikom/usługobiorcom nie wolno nawiązywać z małoletnim jakichkolwiek relacji romantycznych lub seksualnych, ani składać mu propozycji o nieodpowiednim charakterze. Obejmuje to także seksualne komentarze, żarty, gesty oraz udostępnianie małoletnim treści erotycznych i pornograficznych bez względu na ich formę.
Pracownikom/usługobiorcom nie wolno proponować małoletnim alkoholu, wyrobów tytoniowych ani nielegalnych substancji, jak również używać ich w obecności małoletnich.
Pracownikom/usługobiorcom nie wolno wchodzić w relacje jakiejkolwiek zależności wobec małoletniego lub rodziców/opiekunów małoletniego, które mogłyby prowadzić do oskarżeń o nierówne traktowanie bądź czerpanie korzyści majątkowych i innych.

§ 7 Zasada równego traktowania

Pracownicy/usługobiorcy są zobowiązani do równego traktowania małoletnich ze względu na ich płeć, orientację seksualną, sprawność/niepełnosprawność, status społeczny, etniczny, kulturowy, religijny i światopogląd.
Pracownicy/usługobiorcy są zobowiązani do unikania faworyzowania małoletnich bez względu na przyczynę.

§ 8 Zasady utrzymywania kontaktu fizycznego z małoletnim

Dopuszczalny jest fizyczny kontakt pracowników/usługobiorców z małoletnim, który jest stosowny i spełnia zasady bezpiecznego kontaktu, tj.:
jest odpowiedzią na potrzeby małoletniego w danym momencie;
uwzględnia wiek małoletniego, etap rozwojowy, płeć, kontekst kulturowy i sytuacyjny.
Pracownicy/usługobiorcy dokonując oceny stosowności kontaktu fizycznego z małoletnim kierują się zawsze swoim profesjonalnym osądem, słuchając, obserwując i odnotowując reakcję małoletniego, pytając go o zgodę na kontakt fizyczny.
Pracownikom/usługobiorcom nie wolno bić, szturchać, popychać ani w jakikolwiek sposób naruszać integralności fizycznej małoletniego. Pracownicy/usługobiorcy nie mogą dotykać małoletniego w sposób, który może być uznany za nieprzyzwoity lub niestosowny.
Pracownicy/usługobiorcy nie powinni angażować się w takie aktywności, jak łaskotanie, udawane walki z dziećmi czy brutalne zabawy fizyczne.
W sytuacjach wymagających czynności pielęgnacyjnych i higienicznych wobec małoletniego pracownicy/usługobiorcy są zobowiązani do wykonywania ich z zastosowaniem niezbędnego kontaktu fizycznego z małoletnim przy udziale lub w obecności innego pracownika.

§ 9 Zasady utrzymywania kontaktów poza Biblioteką

Kontakt pracowników/usługobiorców z małoletnimi powinien odbywać się wyłącznie w godzinach pracy i dotyczyć celów mieszczących się w zakresie ich obowiązków.
Zabronione jest zapraszanie małoletnich do miejsca zamieszkania pracownika, spotykania się z nimi poza godzinami pracy, utrzymywanie kontaktów z małoletnimi poprzez prywatne kanały komunikacji (prywatny telefon, e-mail, komunikatory, profile w mediach społecznościowych).
Pracownicy/usługobiorcy są zobowiązani do utrzymywania kontaktów z małoletnimi za pośrednictwem rodzica lub opiekuna, kanałami służbowymi (e-mail, telefon służbowy).
Utrzymywanie relacji towarzyskich lub rodzinnych (jeśli małoletni i rodzice/opiekunowie małoletnich są osobami bliskimi wobec pracownika/usługobiorcy) wymaga zachowania poufności wszystkich informacji dotyczących innych małoletnich, ich rodziców/opiekunów.

Rozdział III. Zasady bezpiecznego korzystania z Internetu i mediów elektronicznych w Spark

§ 10 Organizacja sieci w Spark

Na zajęciach dla małoletnich z użyciem internetu dzieci i młodzież mają dostęp tylko do programów przeznaczonych do zajęć. Pracownicy/usługobiorcy czuwają nad bezpieczeństwem korzystania z internetu przez małoletnich podczas zajęć.
Sprzęt jest regularnie sprawdzany przed zajęciami.
Rozwiązania organizacyjne w Spark bazują na aktualnych standardach bezpieczeństwa.

Rozdział IV. Rozpoznawanie i reagowanie na symptomy krzywdzenia małoletnich

§ 11 Obowiązki pracowników/usługobiorców

Pracownicy/usługobiorcy w ramach wykonywanych obowiązków zwracają uwagę na symptomy krzywdzenia małoletnich. Przykładowe symptomy krzywdzenia zawiera Załącznik nr 1 do Standardów.
W przypadku zidentyfikowania oznak krzywdzenia małoletniego pracownik podejmuje rozmowę z rodzicami/opiekunami, przekazując informacje na temat dostępnej oferty wsparcia i motywując ich do szukania pomocy.

§ 12 Kwalifikacja zagrożeń

Zagrożenie bezpieczeństwa małoletnich może przybierać różne formy, z wykorzystaniem różnych sposobów kontaktu i komunikowania.
Na potrzeby niniejszych Standardów przyjęto następującą kwalifikację zagrożenia bezpieczeństwa małoletnich:

popełniono przestępstwo na szkodę małoletniego (np. wykorzystanie seksualne, znęcanie się nad małoletnim);

doszło do innej formy krzywdzenia, niebędącej przestępstwem (np. krzyk, kary fizyczne, poniżanie);

doszło do zaniedbania potrzeb życiowych małoletniego (np. związanych z odżywianiem, higieną czy zdrowiem).

Na potrzeby niniejszego dokumentu wyróżniono procedury interwencji w przypadku podejrzenia działania na szkodę małoletniego przez:

osoby dorosłe (pracowników, inne osoby trzecie, rodziców/opiekunów prawnych);

innego małoletniego.

§ 13 Zgłaszanie nieodpowiednich zachowań

Zgłoszenie zaobserwowanego zagrożenia może dokonać każdy pracownik/usługobiorca.
Zgłoszenia można wysyłać na adres e-mail: kontakt@sparkedukacja.pl
Pracownik/usługobiorca w zgłoszeniu podaje informacje dotyczące małoletniego i jeśli ma taką wiedzę rodzica/opiekuna wraz z opisem zaobserwowanej sytuacji.
Po przeanalizowaniu sytuacji zgłoszenie przesyłane jest do odpowiednich służb (np. MOPS, policja, prokuratura, sąd rodzinny).
Jeśli przed zgłoszeniem były powzięte działania, zostają one również opisane w zgłoszeniu.

§ 14 Zagrożenie życia i zdrowia małoletniego

W przypadku podejrzenia, że życie małoletniego jest zagrożone lub grozi mu ciężki uszczerbek na zdrowiu należy niezwłocznie poinformować odpowiednie służby (policja, pogotowie ratunkowe), dzwoniąc pod numer 112, 997 (policja) lub 999 (pogotowie).
Poinformowania służb dokonuje pracownik/usługobiorca, który pierwszy powziął informację o zagrożeniu.

§ 15 Krzywdzenie małoletniego przez osobę dorosłą

W przypadku gdy pracownikowi/usługobiorcy zgłoszono krzywdzenie małoletniego przez osobę dorosłą (rodzica/opiekuna, inne osoby trzecie), zostaje to przekazane do odpowiednich służb.
W przypadku zauważenia przez pracownika/usługobiorcę krzywdzenia małoletniego przez rodzica/opiekuna/dorosłego, pracownik/usługobiorca jest obowiązany podjąć próbę przerwania zaistniałej sytuacji. W przypadku braku reakcji ze strony rodzica/opiekuna/dorosłego, pracownik/usługobiorca prosi o podanie informacji dotyczących danych osobowych rodzica/opiekuna/dorosłego, celem sporządzenia zgłoszenia, powołując się na Standardy.
W przypadku, gdy zgłoszono krzywdzenie małoletniego przez pracownika/usługobiorcę, wówczas osoba ta zostaje odsunięta od pracy z małoletnimi (nie tylko pokrzywdzonym) do czasu wyjaśnienia sprawy.
W przypadku potwierdzenia informacji o krzywdzeniu małoletniego, Spark ma możliwość udzielenia kary porządkowej pracownikowi zgodnie z Kodeksem pracy.W przypadku usługobiorcy Spark może podjąć decyzję o rozwiązaniu umowy.
W sytuacji gdy naruszenie dobra małoletniego jest znaczne, w szczególności gdy doszło do dyskryminacji lub naruszenia godności małoletniego, należy rozważyć rozwiązanie stosunku prawnego z osobą, która dopuściła się krzywdzenia lub zarekomendować takie rozwiązanie zwierzchnikom tej osoby.
Jeżeli osoba, która dopuściła się krzywdzenia, nie jest bezpośrednio zatrudniona przez Spark, lecz przez podmiot trzeci, wówczas należy podmiotowi trzeciemu nakazać wskazanie innej osoby celem wykonania usługi, a w razie potrzeby rozwiązać umowę z instytucją współpracującą lub podmiotem świadczącym usługi na rzecz Spark.
Wszystkie osoby, które w związku z wykonywaniem obowiązków służbowych powzięły informację o krzywdzeniu małoletniego lub informacje z tym związane, są zobowiązane do zachowania tych informacji w tajemnicy, wyłączając informacje przekazywane uprawnionym instytucjom w ramach działań interwencyjnych.
W przypadku, gdy podejrzenie zagrożenia bezpieczeństwa małoletniego zgłosili rodzice/opiekunowie małoletniego, a podejrzenie to nie zostało potwierdzone, należy o tym fakcie poinformować rodziców/opiekunów małoletniego na piśmie.

§ 16 Krzywdzenie rówieśnicze

W przypadku podejrzenia krzywdzenia małoletniego przez innego małoletniego należy zwrócić uwagę opiekunowi na zaistniałą sytuację (np. nauczycielowi, osobie pod której opieką pozostają w czasie zajęć, rodzicom), który z racji opieki nad grupą podejmie próbę wyjaśnienia sytuacji. Pracownik Spark ma obowiązek sporządzić zgłoszenie.
W trakcie rozmów należy upewnić się, że małoletni podejrzewany o krzywdzenie innego małoletniego sam nie jest krzywdzony przez rodziców, opiekunów, innych dorosłych bądź innych małoletnich. W przypadku potwierdzenia takiej okoliczności należy podjąć interwencję także w stosunku do tego małoletniego.
Jeżeli osobą podejrzewaną o krzywdzenie jest małoletni w wieku od 13 do 17 lat, a jego zachowanie stanowi czyn karalny, należy ponadto poinformować właściwy miejscowo sąd rodzinny lub policję poprzez pisemne zawiadomienie.
Jeżeli osobą podejrzewaną o krzywdzenie jest małoletni powyżej 17 lat, a jego zachowanie stanowi przestępstwo, wówczas należy poinformować właściwą miejscowo jednostkę policji lub prokuratury poprzez pisemne zawiadomienie.

Rozdział VI. Przepisy końcowe

§ 17 Przepisy końcowe

Standardy wchodzą w życie z dniem ich ogłoszenia.
Standardy są dostępne dla pracowników, małoletnich i ich opiekunów na stronie internetowej sparkedukacja.pl/standardy.

Standardy Ochrony Małoletnich – wersja skrócona dla małoletnich

Osoby, które kontaktują się z Tobą na zajęciach Spark, powinny zachowywać się grzecznie i z poszanowaniem Twoich potrzeb.
Nikomu nie wolno Cię krzywdzić, w jakikolwiek sposób.
Masz prawo być traktowane tak samo jak wszystkie inne dzieci. Pracownicy nie powinni nikogo faworyzować.
Masz prawo do zadawania pytań pracownikom Spark i otrzymywania na nie wyczerpujących odpowiedzi.
Pracownikom nie wolno na Ciebie krzyczeć ani stosować wobec Ciebie przemocy.
Masz prawo do informacji i prawo do prywatności. Pracownikom Spark nie wolno przekazywać informacji o Tobie innym dorosłym ani dzieciom, z wyjątkiem Twoich rodziców lub opiekunów.
Pracownikom nie wolno bez zgody Twojej i Twoich rodziców lub opiekunów robić Ci zdjęć, nagrywać filmów.
Pracownikom nie wolno nawiązywać z Tobą jakichkolwiek relacji romantycznych.
Pracownikom nie wolno proponować Ci alkoholu, papierosów ani nielegalnych substancji ani używać ich w Twojej obecności.
Pracownikom wolno Cię dotykać tylko za Twoją zgodą lub w sytuacji zagrożenia zdrowia lub życia.
Pracownikom nie wolno Cię bić, szturchać, popychać ani dotykać Cię w jakikolwiek inny sposób, którego nie chcesz.
Pracownicy mogą się z Tobą kontaktować wyłącznie w czasie pracy i w związku z ich pracą.
Pracownikom nie wolno zapraszać Cię do ich miejsca zamieszkania, spotykać się z Tobą poza Biblioteką ani kontaktować się z Tobą w mediach społecznościowych lub przez prywatny telefon.
Pracownikom nie wolno zachowywać się w Twojej obecności niewłaściwie, używać wulgarnych słów, gestów lub żartów, obrażać kogokolwiek, nawiązywać w wypowiedziach do Twojej atrakcyjności.
Lubimy Cię takim jaki/a jesteś, ale nie zastąpimy Twoich rodziców/opiekunów/przyjaciół/ chłopaka/dziewczyny.
Pamiętaj! Zawsze kiedy czujesz się niekomfortowo w jakiejś sytuacji, ktoś robi Ci krzywdę lub zachowuje nieodpowiednio, możesz powiedzieć o tym innemu mu pracownikowi Spark, który Cię wysłucha i pomoże!

Załącznik nr 1

FORMY KRZYWDZENIA MAŁOLETNICH ORAZ SYMPTOMY POZWALAJĄCE NA JEGO ROZPOZNANIE

Krzywdzenie dziecka to każde zamierzone lub niezamierzone działanie osoby dorosłej, które ujemnie wpływa na rozwój fizyczny lub psychiczny dziecka. (definicja Światowej Organizacji Zdrowia, WHO).

Wyróżnia się 4 podstawowe formy krzywdzenia:

1. Przemoc fizyczna:

1) przemoc, w wyniku której dziecko doznaje faktycznej fizycznej krzywdy lub jest nią potencjalnie zagrożone. Krzywda ta następuje w wyniku działania bądź zaniechania działania ze strony rodzica lub innej osoby odpowiedzialnej za dziecko lub ze strony osoby, której dziecko ufa bądź która ma nad nim władzę. Może być czynnością powtarzalną lub jednorazową;

2) formy przemocy fizycznej:

a. popychanie,

b. szarpanie,

c. policzkowanie,

d. szczypanie,

e. kopanie,

f. duszenie,

g. bicie otwartą ręką, pięścią lub przedmiotami,

h. oblewanie wrzątkiem lub substancjami żrącymi,

i. użycie broni, ostrych narzędzi.

3) zauważalne symptomy przemocy fizycznej:

a. ślady palców i przedmiotów na ciele dziecka,

b. okrągłe punktowe poparzenia,

c. opuchlizna, złamania, zwichnięcia,

d. skarpetkowe odparzenia,

e. siniaki w nietypowych miejscach ciała dziecka, np. okularowe w okolicy oczu;

4) pośrednio obserwowanie zachowania dziecka:

a. lęk przed rozebraniem się,

b. lęk przed dotykiem drugiej osoby,

c. strój nieadekwatny do pory roku i pogody (długie rękawy, kiedy jest ciepło),

d. nadmierna apatia lub agresja,

e. noszenie ciemnych okularów, także przy braku słońca.

2. Przemoc psychiczna:

1) chroniczna, niefizyczna, szkodliwa interakcja pomiędzy dzieckiem a osobą dorosłą, obejmująca zarówno działania, jak i zaniechania;

2) formy przemocy psychicznej:

a. niedostępność emocjonalna,

b. zaniedbywanie emocjonalne,

c. relacja z dzieckiem oparta na wrogości, obwinianiu, oczernianiu, odrzucaniu,

d. nieodpowiedzialne rozwojowo lub niekonsekwentne interakcje z dzieckiem,

e. niedostrzeganie lub nieuznawanie indywidualności dziecka i granic psychicznych pomiędzy osobą dorosłą a dzieckiem,

f. agresja słowna, grożenie, lekceważenie, zastraszanie, wyśmiewanie, poniżanie, upokarzanie, zawstydzanie;

3) objawy przemocy psychicznej:

a. zaburzenia mowy (wynikające z napięcia nerwowego),

b. psychosomatyczne (bóle jelitowo-żołądkowe, bóle i zawroty głowy),

c. moczenie i zanieczyszczanie się,

d. bóle mięśni, nadmierna potliwość, zaburzenia snu,

e. brak poczucia pewności siebie, niska samoocena, wycofanie,

f. depresja, fobie, lęki,

g. zachowanie destrukcyjne,

h. kłopoty z kontrolą emocji,

i. poczucie krzywdy i winy, nieufność do innych,

j. problemy szkolne, zachowania agresywne w stosunku do innych osób.

3. Wykorzystanie seksualne:

1) włączanie dziecka w aktywność seksualną, której nie jest ono w stanie w pełni zrozumieć i udzielić na nią świadomej zgody, i/lub na którą nie jest odpowiednio dojrzałe rozwojowo i nie może się zgodzić w ważny prawnie sposób, i/lub która jest niezgodna z normami prawnymi lub obyczajowymi, społecznymi. Z wykorzystaniem seksualnym mamy do czynienia, gdy taka aktywność wystąpi między dzieckiem

a dorosłym lub dzieckiem a innym dzieckiem, jeśli te osoby ze względu na wiek bądź stopień rozwoju pozostają w relacji opieki, zależności i władzy;

2) formy przemocy seksualnej:

a. prezentowanie treści o tematyce pornograficznej,

b. robienie zdjęć lub filmów z udziałem dziecka bez odzieży,

c. komentowanie dziecka w sposób erotyczny,

d. proponowanie relacji intymnych,

e. dotykanie w miejscach intymnych,

f. zmuszanie do oglądania nagości i/lub dotykania przez dziecko, ocieranie, kontakty oralne;

3) konsekwencje przemocy seksualnej:

a. somatyczne:

• infekcje dróg moczowo - płciowych bez podłoża organicznego,

• urazy zewnętrznych narządów płciowych: zaczerwienienia, otarcia naskórka, bolesność,

• urazy około odbytowe i pochwy,

• ból przy oddawaniu moczu czy kału, np. krwawe stolce, krwawienie z narządów rodnych,

• upławy,

• infekcje jamy ustnej,

• urazy ciała związane ze stosowaną przemocą fizyczną,

• infekcje przenoszone drogą płciową, np. weneryczne, grzybicze, HIV,

• niezrozumiałe pojawienie się dolegliwości somatycznych, np. bólów brzucha, głowy, wymiotów, nudności, nietrzymanie kału i moczu,

• spadek apetytu,

• trudności związane z siedzeniem lub chodzeniem,

• ciąża,

b. poznawcze, emocjonalne, behawioralne:

• zbytnia erotyzacja dziecka, znajomość zachowań seksualnych charakterystycznych dla osób dorosłych,

• prowokacyjne zachowania seksualne zarówno w stosunku do dorosłych,

jak i rówieśników,

• zachowania masturbacyjne,

• erotyczne rysunki lub zabawy dziecka,

• zaburzenia snu, lęki nocne, koszmary nocne,

• zaburzenia przyjmowania pokarmu,

• u małych dzieci zachowania o charakterze regresywnym, takie, jak moczenie się, ssanie palca, kiwanie,

• izolowanie się, zamykanie się w sobie,

• lęki, strach, fobie, nerwice, depresje, przygnębienie, smutek,

• lęki związane z daną płcią, np. wobec rodzica danej płci,

• zachowania agresywne i/lub autodestrukcyjne, np. próby samobójcze, samobójstwa,

• nadpobudliwość ruchowa,

• poczucie winy, krzywdy.

4. Zaniedbywanie:

1) chroniczne lub incydentalne niezaspokajanie podstawowych potrzeb fizycznych

i psychicznych dziecka i/lub nierespektowanie jego podstawowych praw, powodujące zaburzenia jego zdrowia i/lub trudności w rozwoju. Do zaniedbywania dochodzi

w relacji dziecka z osobą, która jest zobowiązana do opieki, wychowania, troski

i ochrony dziecka;

2) objawy zaniedbania:

a. częsta absencja w szkole lub przedszkolu,

b. wagarowanie,

c. brak przyborów szkolnych,

d. ubiór nieadekwatny do pory roku,

e. niedożywienie,

f. zaniedbanie pod względem higienicznym i zdrowotnym (brudna skóra, rażąco małych rozmiarów odzież, przewlekłe nieleczone choroby, nie zażywanie niezbędnych leków, koniecznych badań, zaburzony rozwój fizyczny),

g. pozostawanie na dworze bez opieki w godzinach wieczornych i nocnych (zwłaszcza młodsze dzieci),

h. niedbanie o higienę snu i odpoczynku,

i. apatia, bierność.